Στην ενότητα «Παθήσεις Επινεφριδίου» αναλύονται με λεπτομέρεια όλες οι παθήσεις του επινεφριδίου, μεταξύ αυτών και το αδένωμα.
Στην παρούσα ενότητα ακολουθούν συχνές ερωτήσεις σχετικά με το αδένωμα επινεφριδίου, ιδίως με το μη λειτουργικό αδένωμα, ώστε να ενημερωθείτε έγκυρα ποιος είναι ο σύγχρονος διαγνωστικός και θεραπευτικός αλγόριθμος.
Τί είναι το επινεφρίδιο;
Τα επινεφρίδια βρίσκονται στο πίσω μέρος της άνω κοιλιάς, επάνω στον κάθε νεφρό και κοντά στη σπονδυλική στήλη, δηλαδή στην περιοχή της μέσης (περιοχή της οσφύς). Εκκρίνουν διάφορες ορμόνες (αδρεναλίνη, αλδοστερόνη, κορτιζόλη, ορμόνες φύλου) που ρυθμίζουν πολλές λειτουργίες του οργανισμού και την αρτηριακή πίεση.
Τί είναι το αδένωμα του επινεφριδίου?
Το αδένωμα είναι ένας όγκος (όζος) που μπορεί να εμφανιστεί στο επινεφρίδιο. Μπορεί να εκκρίνει ορμόνες αυτόνομα (άρα να είναι λειτουργικό αδένωμα), ή μπορεί να μην εκκρίνει τίποτα (μη λειτουργικό αδένωμα).
Ποια είναι τα λειτουργικά αδενώματα;
Πρόκειται για όγκους του επινεφριδίου που προξενούν παθήσεις ανάλογα με την ορμόνη που εκκρίνουν. Εάν εκκρίνει αλδοστερόνη ονομάζεται αλδοστερόνωμα, εάν εκκρίνει αδρεναλίνη λέγεται φαιοχρωμοκύττωμα, ενώ η έκκριση κορτιζόλης προκαλεί το σύνδρομο Cushing. Λεπτομέρειες για την κάθε πάθηση που προκαλεί η κάθε ορμόνη στην ενότητα «παθήσεις επινεφριδίου».
Ποια είναι η θεραπεία του λειτουργικού αδενώματος;
Όλα τα λειτουργικά αδενώματα πρέπει πάντα να αφαιρούνται χειρουργικά με την πλέον σύγχρονη και ανώδυνη μέθοδο της ελάχιστα επεμβατικής οπισθοπεριτοναϊκής επινεφριδεκτομής (PRA).
Έχω αδένωμα επινεφριδίου που βρέθηκε τυχαία σε αξονική. Τί πρέπει να κάνω;
Πρώτο βήμα είναι να ελεγχθούν με εξετάσεις αίματος και ούρων όλες οι ορμόνες που εκκρίνουν τα επινεφρίδια, ώστε να διερευνηθεί εάν το αδένωμα είναι λειτουργικό ή μη λειτουργικό. Τις εξετάσεις καθορίζει η ειδικότητα του ενδοκρινολόγου.
Έκανα τις εξετάσεις και το αδένωμα δεν παρουσιάζει ορμονική λειτουργία.
Οπότε πρόκειται για μη λειτουργικό αδένωμα. Τα τελευταία χρόνια γίνονται όλο και περισσότερες απεικονίσεις κοιλίας (αξονική ή μαγνητική τομογραφία) για διάφορες καταστάσεις όπως παθήσεις του ουροποιητικού, φλεγμονές του εντέρου, σκωλικοειδίτιδα, κ.α. Πλέον είναι όλο και πιο συχνά τα τυχαία ευρήματα στα επινεφρίδια, δηλαδή αδενώματα που δεν εκκρίνουν ορμόνη αλλά ανακαλύπτονται σε απεικόνιση για άλλη αιτία. Τα μη λειτουργικά αδενώματα λέγονται και τυχαιώματα του επινεφριδίου (incidentaloma).
Ποιο είναι το επόμενο βήμα για το αδένωμα;
Το δεύτερο βήμα αφορά τη διερεύνηση του κατά πόσο το αδένωμα (τυχαίωμα) πρέπει να παρακολουθηθεί με εξετάσεις και νέα αξονική, ή εάν χρειάζεται χειρουργική αφαίρεση (με PRA) χωρίς περεταίρω διερεύνηση.
Τί κίνδυνος υπάρχει από ένα (μη λειτουργικό) αδένωμα;
Υπάρχει περίπτωση κάποια αδενώματα επινεφριδίου να έχουν κίνδυνο για κακοήθεια (καρκίνος). Όσο αυξάνει το μέγεθος, τόσο αυξάνει ο κίνδυνος κακοήθειας. Όταν υπάρχει υποψία για κακοήθεια το επινεφρίδιο πρέπει να αφαιρείται, ενώ όταν η υποψία είναι μικρή πρέπει να υπάρχει παρακολούθηση για κάποιο χρονικό διάστημα.
Σε τί αποσκοπεί η αφαίρεση επινεφριδίου για αδένωμα, εάν αυτή αποφασιστεί;
Η αφαίρεση έχει στόχο να προλάβει την εξέλιξη του αδενώματος σε καρκίνο, ή να θεραπεύσει από τον καρκίνο εάν στην ιστολογική εξέταση του αδενώματος ανακαλυφθεί τελικά κακοήθεια. Η μόνη σίγουρη επιβεβαίωση ή απόρριψη κακοήθειας γίνεται μετεγχειρητικά με την ιστολογική εξέταση του αδενώματος. Εννοείται ότι οι απεικονίσεις δεν προσφέρουν ιστολογική εξέταση του επινεφριδίου.
Πως υπολογίζεται ο κίνδυνος για κακοήθεια σε ένα αδένωμα;
Δυστυχώς δεν υπάρχει μία εξέταση που να δίνει με βεβαιότητα τον κίνδυνο, οπότε βασιζόμαστε σε πιθανότητες. Για παράδειγμα αδενώματα μικρότερα των 4 εκατοστών έχουν πιθανότητα κακοήθειας 2%, ενώ αυτά που είναι μεγαλύτερα από 6 εκατοστά έχουν πάνω από 25%. Τα αδενώματα μεταξύ 4-6 εκατοστών έχουν ενδιάμεση πιθανότητα.
Υπάρχει και άλλος τρόπος εκτός από το μέγεθος του αδενώματος για διερεύνηση πιθανής κακοήθειας?
Το μέγεθος είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης. Υπάρχουν όμως και χαρακτηριστικά του αδενώματος που φαίνονται στην αξονική που μπορούν να αυξήσουν την υποψία για καρκίνο ή να καθησυχάσουν. Τα στοιχεία αυτά είναι π.χ. η πυκνότητα, η ομαλότητα των ορίων, ο χρόνος απομάκρυνσης του σκιαγραφικού από το αδένωμα, η ύπαρξη αποτιτανώσεων, κ.α.
Πότε το αδένωμα πρέπει να αφαιρείται χωρίς περεταίρω έλεγχο;
Όλα τα (μη λειτουργικά) αδενώματα που είναι 4 εκατοστά και πάνω πρέπει να αφαιρούνται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες που συστήνουν διεθνείς επιστημονικές εταιρείες, ακόμα και αν δεν παρουσιάζουν ύποπτα χαρακτηριστικά για κακοήθεια στην αξονική. Έχει παρατηρηθεί ότι όσο πιο μεγάλο είναι το αδένωμα, τόσο πιο μεγάλος είναι ο κίνδυνος κακοήθειας ο οποίος αυξάνεται ιδιαίτερα από τα 4 εκατοστά και πάνω.
Το αδένωμα 4 εκατοστών και άνω που δεν παρουσιάζει ύποπτα χαρακτηριστικά στην αξονική, γιατί πρέπει να αφαιρείται;
Για πρόληψη ή θεραπεία πιθανού καρκίνου, διότι ούτως ή άλλως έχει αυξημένη πιθανότητα κακοήθειας ανεξάρτητα εάν υπάρχουν ύποπτα χαρακτηριστικά στην αξονική ή όχι.
Κάποιες χώρες έχουν ακόμα πιο αυστηρά κριτήρια για αφαίρεση αδενωμάτων χωρίς ύποπτα χαρακτηριστικά στην αξονική γιατί και τα μικρότερα αδενώματα έχουν μικρή μεν, αλλά υπαρκτή πιθανότητα κακοήθειας. Στο MD Anderson Cancer Center των Ηνωμένων Πολιτειών αφαιρείται κάθε αδένωμα από 3 εκ. και επάνω, ενώ στην Φινλανδία γίνονται αρκετές επεμβάσεις και σε αδενώματα μεταξύ 3-4 εκ. Σε αυτό συμβάλλει ότι αυτές οι χώρες εφαρμόζουν πολύ ανεπτυγμένες και απόλυτα ασφαλείς χειρουργικές τεχνικές όπως η PRA, οπότε δεν υπάρχει φόβος για επιπλοκές ή μετεγχειρητικό πόνο.
Τί ισχύει για αδένωμα επινεφριδίου μικρότερο από 4 εκατοστά;
Υπάρχουν δύο περιπτώσεις:
Α) το μικρό αδένωμα πρέπει να αφαιρεθεί εφόσον έχει ύποπτα χαρακτηριστικά στην αξονική (ή μαγνητική).
Β) το αδένωμα έχει καλοήθη χαρακτηριστικά στην αξονική. Αυτή η περίπτωση πρέπει πρώτα να επιβεβαιωθεί λαμβάνοντας δεύτερη γνώμη από εξειδικευμένο χειρουργό και ακτινολόγο. Το μικρό αδένωμα που δεν έχει ύποπτα χαρακτηριστικά πρέπει να παρακολουθηθεί για κάποιο διάστημα.
Ποια είναι η παρακολούθηση μικρού αδενώματος (<4 εκατοστά) το οποίο φαίνεται καλοήθες στην αξονική;
Α) Χρειάζεται ετήσιος ορμονολογικός έλεγχος για 5 χρόνια. Αυτό γιατί κάποια αδενώματα έχουν στα αρχικά στάδια μικρή παραγωγή ορμονών που δεν μπορεί να ανιχνευθεί.
Β) Χρειάζεται επανέλεγχος με αξονική (ή μαγνητική) στους έξι μήνες και μετά ετησίως για τα επόμενα 2 έτη. Εάν παρουσιαστεί αύξηση διαστάσεων κατά 20% χρειάζεται αφαίρεση (πχ. από 2 στα 2.4 εκατοστά) για πρόληψη καρκίνου.
Χρειάζεται γνώμη ειδικού για μικρό μη λειτουργικό αδένωμα με καλοήθη χαρακτηριστικά;
Το τυχαίο αδένωμα επινεφριδίου είναι σχετικά καινούριο στην κλινική πράξη και συνήθως δεν δίνεται η δέουσα σημασία. Σαφώς και χρειάζεται δεύτερη γνώμη από ειδικό (second opinion). Οι εικόνες της αξονικής πρέπει να εκτιμηθούν από έμπειρο χειρουργό επινεφριδίων και την ομάδα του (εξειδικευμένος ακτινολόγος) γιατί δεν υπάρχει εμπειρία στην ερμηνεία τους από τα περισσότερα ακτινολογικά κέντρα ή νοσοκομεία, ενώ πιθανώς δεν αφιερώνεται και ο απαιτούμενος χρόνος στο συγκεκριμένο όργανο. Σημειώνεται ότι οι κλινικοί ιατροί (παθολόγοι, ενδοκρινολόγοι) αρκούνται στην ανάγνωση του ακτινολογικού πορίσματος της αξονικής. Βάσει της εμπειρίας μας ως κέντρο αναφοράς, διαπιστώνουμε ότι τα περισσότερα ακτινολογικά πορίσματα φέρουν ανακρίβειες, ακόμα στις μετρήσεις των διαστάσεων του αδενώματος.
Ποια είναι η ενδεδειγμένη χειρουργική τεχνική για αφαίρεση αδενώματος;
Η ελάχιστα επεμβατική οπίσθια οπισθοπεριτοναϊκή επινεφριδεκτομή (PRA) υπερέχει με διαφορά από όλες γιατί είναι η μόνη μέθοδος με άμεση προσπέλαση κατευθείαν στο επινεφρίδιο με 3 μικρές τομές. Δεν έχει επιπλοκές σε έμπειρα χέρια, έχει νοσηλεία μικρότερη των 24 ωρών, δεν χρειάζονται ενδοφλέβια παυσίπονα (αλλά λίγες δόσεις depon από το στόμα), και ο ασθενής επανέρχεται στην εργασία του την επομένη του χειρουργείου.
Η εμπειρία του χειρουργού είναι σημαντική;
Ασφαλώς γιατί πρέπει να εξασφαλιστεί η αφαίρεση του επινεφριδίου χωρίς διάσπαση του αδενώματος, και εκμηδενίζεται η πιθανότητα επιπλοκών και μετατροπής σε ανοικτό χειρουργείο. Όταν το αδένωμα αφαιρείται αυτούσιο δεν υπάρχει κίνδυνος διασποράς πιθανών καρκινικών κυττάρων στο χειρουργικό πεδίο. Μόνο πολύ έμπειροι χειρουργοί μπορούν να πραγματοποιήσουν την τεχνική PRA.
Γιατί σε εμάς;
Το ιατρείο μας αποτελεί Κέντρο Αναφοράς στις παθήσεις επινεφριδίου με μεγάλη εμπειρία στον χειρισμό ασθενών με όγκους του οργάνου. Οι εικόνες κάθε απεικόνισης επινεφριδίου μελετώνται ενδελεχώς προσωπικά από τον Dr. Κεχαγιά και σε συνεργασία με ακτινοδιαγνώστη εξειδικευμένο στην ακτινολογική ερμηνεία του οργάνου. Το ιατρείο μας παρέχει έγκυρη άποψη (expert opinion) σχετικά με την ανάγκη αφαίρεσης ή παρακολούθησης αδενώματος στο επινεφρίδιο.
Ο Dr. Αριστοτέλης Κεχαγιάς MD PhD FACS έχει εκπαιδευτεί στις ελάχιστα επεμβατικές οπισθοπεριτοναϊκές τεχνικές στην Ολλανδία υπό των εγνωσμένων καθηγητών Menno Vriens και Inne Borel Rinkes (UMC University Hospital, Utrecht). Επί χρόνια ήταν ο μοναδικός χειρουργός που διενεργούσε επινεφριδεκτομή με την τεχνική PRA σε όλη την Φινλανδία (Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Τάμπερε) με ειδικό σύστημα παραπομπής ασθενών από όλη την χώρα προκειμένου να υποβληθούν σε επέμβαση με την συγκεκριμένη μέθοδο. Ο Dr. Κεχαγιάς υπήρξε Διευθύνων του τμήματος Ελάχιστα Επεμβατικής Χειρουργικής Ενδοκρινών Αδένων του αντίστοιχου νοσοκομείου και έχει εκπαιδεύσει ειδικούς χειρουργούς στην τεχνική. Έχει παρουσιάσει εκπαιδευτικά βίντεο της τεχνικής από το προσωπικό του αρχείο σε υψηλού κύρους διεθνή συνέδρια, ενώ επισκέπτεται σε τακτά διαστήματα τις προαναφερθείσες χώρες για πραγματοποίηση χειρουργικής επινεφριδίων.
Για επιστροφή στην ενότητα “Χειρουργική Επινεφριδίων” πατήστε εδώ.
